Czym się charakteryzuje łagodny przerost prostaty?

W okresie starzenia się organizmu występują liczne zmiany chorobowe. Najczęstszą chorobą gruczołu krokowego i jedną z najczęstszych chorób mężczyzn po 40. roku życia jest przerost gruczołu krokowego. Przerost gruczołu krokowego polega na powiększeniu objętości stercza, co jest przyczyną nasilających się, dokuczliwych dolegliwości w oddawaniu moczu.

Ocenia się, że u ponad połowy mężczyzn po 50. roku życia dochodzi do łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, natomiast w wieku lat 80 w/w zmianę obserwuje się już u ponad 90% mężczyzn. W Polsce ponad 4 miliony mężczyzn po 50. roku życia ma dolegliwości związane z oddawaniem moczu.

Chory z przerostem prostaty zmuszony jest często do gruntownej zmiany dotychczasowego trybu życia.

Z powodu naglących parć na mocz i konieczności natychmiastowego jego oddawania ogranicza przyjmowanie płynów, unika wychodzenia z domu lub przebywania w miejscu, gdzie nie ma toalety. Obawa przed możliwością „popuszczenia” moczu powoduje unikanie towarzystwa, rezygnację z wielu przyzwyczajeń i hobby (kino, teatr, zebrania, podróże, wycieczki). Upośledzeniu ulega również życie seksualne mężczyzn cierpiących na przerost prostaty. Obniżona samoocena chorego powoduje spadek poziomu libido, dochodzi do zaburzeń wzwodu i wytrysku. Wszystko to doprowadza do degradacji socjalnej, fizycznej i mentalnej.

Okresy przerostu prostaty

Przebieg choroby można podzielić na trzy okresy:    

 W okresie początkowym (podrażnienia) występuje częstomocz nocny, rzadziej dzienny, a trudności w oddawaniu moczu narastają, przy czym strumień moczu staje się cienki. Czasami pojawiają się parcia naglące. Pęcherz opróżnia się całkowicie.    
W drugim okresie częściowe zatrzymanie moczu, częstomocz i trudności w oddawaniu moczu nasilają się, a strumień moczu staje się przerywany: występuje zapalenie pęcherza moczowego. Powoli rozwija się niewydolność nerek, występuje złe samopoczucie i osłabienie.  
Całkowite zatrzymanie moczu następuje w trzecim okresie choroby. Powiększa się zaleganie moczu, a z przepełnionego pęcherza następuje wyciekanie moczu kroplami. Wskutek zastoju w górnych drogach moczowych nasila się niewydolność nerek, zwiększa stężenie mocznika i kreatyniny w surowicy krwi. Pojawia się osłabienie, suchość w jamie ustnej, okresowo wymioty, zwyżki temperatury ciała. Rozwija się niedokrwistość i mocznica.

Rozpoznanie

Postępowanie diagnostyczne, któremu poddany powinien być każdy mężczyzna w wieku powyżej 50. roku życia zgłaszający dolegliwości w oddawaniu moczu, zawiera:

badanie podmiotowe, czyli wywiad lekarski;
badanie przedmiotowe, czyli fizykalne, chorego;
badania laboratoryjne;
badania uzupełniające i obrazowe.

Badania laboratoryjne

Diagnostyka laboratoryjna obejmuje:

badanie ogólne moczu,
biochemiczne wskaźniki wydolności nerek (stężenie mocznika, kreatyniny w surowicy krwi),
badanie PSA, czyli stężenie swoistego antygenu sterczowego (Prostate-specific antigen) w surowicy.
Wzrost stężenia PSA może sugerować istnienie nowotworu gruczołu krokowego.

Badania uzupełniające i obrazowe

Badania uzupełniające i obrazowe, które pozwalają precyzyjnie ustalić rozpoznanie łagodnego przerostu prostaty:

• USG dróg moczowych, oceniające ich morfologię oraz określające objętość zalegającego po mikcji moczu;
• badanie USG przy użyciu głowicy doodbytniczej (TRUS) – pozwala na precyzyjną diagnostykę zmian i ognisk położonych w głębi gruczołu krokowego z możliwością punkcji, czyli pobrania igłą materiału do badania histologicznego;
• urodynamiczne badanie ciśnieniowo-przepływowe, wykonywane w przypadku wątpliwości co do przyczyny zaburzeń mikcji.

Jak leczyć?

Wybór sposobu leczenia zależy m. in. od tego, jak bardzo objawy choroby zmuszają chorego do zmiany trybu życia, na ile obniżają jakość jego życia. Decyzję co do rodzaju terapii powinien podjąć lekarz wspólnie z pacjentem, po poinformowaniu go o możliwościach różnych form leczenia, ich zaletach i ryzyku ewentualnych powikłań.

W celu wykluczenia istnienia procesu nowotworowego należy wykonać badanie poziomu stężenia PSA (specyficzny antygen prostaty) we krwi, a w przypadku podwyższonego stężenia konieczne jest wykonanie biopsji stercza. Często jedyną opcją obiektywnej weryfikacji przeszkody podpęcherzowej jest badanie urodynamiczne. W niektórych przypadkach wskazane jest wykonanie badania radiologicznego zwanego urografią, która pozwala poznać stan nerek i górnych dróg moczowych oraz określić wielkość zalegania moczu w pęcherzu. Leczenie gruczolaka stercza (prostaty) należy zaczynać już w okresie podrażnienia. Konieczne jest wprowadzenie diety: ograniczenie spożywania potraw pikantnych, kawy, napojów alkoholowych, unikanie siedzącego trybu życia. W przypadku braku poprawy i utrzymywania się nadal trudności w oddawaniu moczu, urolog rozpoczyna leczenie farmakologiczne, np. wprowadzając leki z grupy alfabrokerów.

Reasumując należy podkreślić, że łagodny rozrost stercza nie jest nowotworem złośliwym. Nie można jednak wykluczyć rozpoczynającego się ogniska raka prostaty. Aby uniknąć tej ewentualności, konieczne jest podjęcie leczenia w jak najwcześniejszym okresie choroby. W tym właśnie celu prowadzone są akcje polegające na przeprowadzeniu badań urologicznych mężczyzn w wieku 50-70 lat, które umożliwiają wczesne wykrycie ognisk nowotworowych stercza.